Yarı Kayıtlı Ekonomi Nedir? Kara Para Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey!
Kayıt dışı ekonomi kavramı içerisindeki en büyük grup; faaliyetleri yasal olup gelirlerinin büyük kısmı kayıtların dışında tutulan mükelleflerden oluşmaktadır. Bu tür mükellefler, vergi idaresinin bilgisi dâhilinde olan, hesap numarası bulunan, defter tutan, beyanname veren ve hatta cüzi tutarda vergi ödeyen mükelleflerdir.
Yarı Kayıtlı Ekonomi Nedir?
Yarı kayıtlı ekonomik faaliyetler, gelirlerin yasal olarak kayıt dışında bırakılması ve gelirlerin yasalara aykırı olarak kayıt dışında tutulması olarak ikiye ayrılmaktadır.
Kara paranın aklanması çoğunlukla üç aşamalı bir süreçte yaşanmaktadır. Elbette, tüm kara para aklama işinde bahsi geçen unsurların üçünün de tamamen gerçekleşmesi elzem değildir. Bazı durumlarda, bunlardan ikisi veya üçü tek işlemde gerçekleştirilebilir. Yani, bazı aşamalar yaşanmadan kara paranın aklanması gerçekleşebilir. Söz konusu aşamalar aşağıdaki gibidir;
Dünyada suç oluşturan faaliyetlerden elde edilen gelirleri genelde gizli şekilde örgütlenmiş ve birçok ülkede önemli bağlantıları olan suç örgütleri gerçekleştirmektedir.
Kara paranın tanımı sosyal, ahlaki, ekonomik ve hukuki bakış açısından mümkündür.
- Sosyal anlamda kara para, doğrudan olmasa da toplumsal hayatı yıpratan çeşitli faaliyetlerden elde edilen kazanç olarak tanımlanabilir.
- Ahlaki anlamda kara para, kanunlar tarafından suç teşkil eden veya mevcudiyeti toplumda hoş karşılanmayan eylemler neticesinde edinilen tüm kazançlar olarak belirtilir. Bu bakış açısıyla kara paranın en geniş tanımı, ahlaki anlamda yapılanıdır.
- Ekonomik anlamda kara para, kanunlar tarafından yasaklanan eylemlerin dışında, ekonomik hayatı düzenleyen usul ve esasları göz ardı ederek edinilen kazanç olarak tanımlanabilir. Ekonomi bakış açısıyla kara para, vergi kaçakçılığı niyetiyle bir takım ekonomik eylemlerin usulsüz ve/veya gizli yapılmasıyla elde edilen kazançlardan oluşmaktadır
- Hukuki anlamda kara para, ülke yasalarında öncelikli suç olarak tarif edilen eylemlerden elde edilen kazançlardır. Fiiliyatta bazı ülkeler, yasalarında yer alan eylemleri suç olarak tayin etmiş ve dolayısıyla bu suçlardan elde edilen gelirleri kara para olarak tanımlamıştır. Bazı ülkelerde ise, tüm suçlardan edinilen veya cürümleri işlenmesi neticesinde edinilen kazançlar, kara para olarak belirtilmiştir.
Kara Para Nedir?
Yasal olmayan eylemlerden elde edilen gelire kara para denir. Suç oluşturan bu faaliyetlerden elde edilen gelirlerin yani kara paranın meşrulaştırılıp yasal gibi gösterilmesi işlemlerine ise, kara paranın aklanması denir. Yasal olmayan eylemlerden elde edilen gelir, kaynağına göre farklılık göstermekle birlikte genellikle nakit altında tutulmaktadır.
Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılmasına Yönelik Bugüne Kadar Yapılan Çalışmalar
Ekonomisi açısından büyük olumsuzluklara neden olan kronik bir sorundur. Bu nedenle, kayıt dışı ekonomi ile mücadelenin;
- Stratejik eylem planının hazırlanması,
- Kararlı ve sürekli olunması
- Kurumlar arası işbirliği ve eşgüdüm sağlanması,
- Etkin bir izleme ve değerlendirme sisteminin oluşturulması,
Avantajları fırsata çevirme kapasitesi olmakla beraber, sahip olduğu dezavantajlardan ötürü karşı karşıya olabileceği tehditlerde mevcuttur. Bu bakımdan aşağıdaki tabloda ülkemizin kayıt dışı ekonomideki GZFT Analizi (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler) yer almaktadır.
Eylem Planının hazırlanmasında, Gelir İdaresi Başkanlığı ilgili çalışmaları yönlendirecek kuruluş olarak belirlenmiştir. Bu konuya ilişkin olarak Gelir İdaresi Başkanlığı ile eşgüdümlü çalışacak diğer kurumlar tespit edilmiştir. Bu kurumlar; Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, DPT, Gümrük Müsteşarlığı, SGK, EPDK, TAPDK ve BDDK’dır.
Söz konusu plan ile kayıt dışı ekonomiye yönelik stratejik amaç ve hedefler belirlenmiştir.
Planda, yukarıda bahsi geçen amaç ve hedeflerle ilgili 105 adet eylem belirlenmiş ve daha önce bahsedilen kurumlar uzmanlık alanlarına göre bu eylemlerden sorumlu tutulmuşlardır.
Ekonomik büyüklüğün vergi, istihdam ve millî gelir boyutlarıyla da kavranmasına yönelik olarak hazırlanan kanun 05.02.2009 tarihli ve 27132 sayılı Resmi Gazete’de 2009/3 sayılı Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanmıştır. Eylem Planında yer alan eylemlere ilişkin gerçekleşmeler Gelir İdaresi Başkanlığınca koordine edilmiştir.
