Kayıt Dışı Ekonominin Kaynağı Nedir?
Kayıt dışı ekonomi sözcüğü, dünyanın gündemini 1950’li yıllardan günümüze kadar yoğun şekilde meşgul etmektedir.
Kayıt Dışı Ekonominin Tanımı
Kayıt dışı ekonomi kavramı değişik ekonomilerde değişik formatlarda ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, özelliklerine göre de değişik isimler kullanılmaktadır. Bunlar, yer altı ekonomisi, illegal ekonomi, kara ekonomi, olarak adlandırılabilir. Fakat yukarıda bahsedilen kavramların her birisi tek başına kayıt dışı ekonominin tamamını açıklamakta eksik kalmaktadır. Aslında çağrıştırdıkları anlamlar tam olarak kayıt dışı ekonomi kavramını yansıtmamaktadır. Örnek verirsek, yer altı ekonomisi ve kara ekonomi kavramları çoğunlukla, uyuşturucu, kıymetli maden ve silah kaçakçılığı gibi yasal olmayan faaliyetleri söylemek için kullanılmaktadır. Vergi dışı ekonomi kavramı ise yalnızca vergilendirilmemiş faaliyetleri nitelemektedir. Bahsedilen tüm kavramlar kayıt dışı ekonominin tamamını açıklamakta yetersiz kalmaktadır.
Değişik kavramlarla tanımlanan kayıt dışı ekonomik eylemlerden bazıları; vergi kaçakçılığı, fatura olmadan alışveriş, değerli maden ve silah kaçakçılığı, haksız muafiyetlerden ve istisnalardan oluşur. Ayrıca; sübvansiyonlardan faydalanma, terörizm, haraç alma, organize suçlar, sigortasız çalışma, sigortasız adam çalıştırma, ek işte çalışma, kaçakçılık, uyuşturucu ticareti, falcılık, tefecilik, çek ve senet tahsilatı, bireyin vücudunu ya da organlarını satması veya yasa dışı olarak organ ticareti yapılması gibi yasaya aykırı faaliyetler de bu kapsamdadır. Bunlarla birlikte; çiftçilerin ürettiğinden tohumluk ve geçimlik olarak ayırdığı kısım komşuya yardım, ev hanımının kendi çocuğuna bakması, ev işlerinin yapılması ve aile içi ekonomik üretim gibi yasal faaliyetleri de kayıt dışı ekonomi içerisindedir. Kayıt dışı ekonomik olguların çok geniş olması sebebiyle, kapsamlı bir tanımın yapılması oldukça güçtür. Bu sebepten ötürü aşağıda birkaç farklı kayıt dışı ekonomi tanımı verilmektedir.
Kayıt Dışı Ekonominin Tanımı ve Çeşitleri
Kayıt dışı ekonominin başka tanımlarında, gelirin yasalara aykırı olarak kayıt dışına aktarılması mevcutken, suç ekonomisinde ise üretim bütünüyle yasalara uygun değildir.
Faaliyet kendisi illegal olduğundan, dolayısıyla bu faaliyetin neticesinde oluşan gelir, gizli tutulacaktır. Aynı zamanda kayıtlı ekonomide, konusu suç teşkil eden eylemler sonucunda kazanılan ekonomik fayda da kayıt dışı ekonomi kapsamındadır.
Kayıt dışı ekonominin bir bileşenini ifade eden yeraltı ekonomisi, kamu düzenini ve güvenliğini tehdit eden bir yapıya sahiptir. Bu özelliği yeraltı ekonomisinden gelir elde edenlerin gizli ve organize yapıya sahip olan suç örgütleri tarafından gerçekleştirilmesi, ülke açısından tehlikeli bir durum oluşturmaktadır. Hem suç oluşturan hem de kayıt dışılık teşkil eden bu faaliyetlerin vergilendirilip kayıt altına alınması ve bu sayede vergi tabanının artırılması söz konusu olmamalıdır. Suç teşkil eden faaliyetlerin tümüyle ortadan kaldırılması, toplum açısından daha yararlı olacaktır.
Kara Paranın Kaynağı Uyuşturucudur
Dünyada en çok gelir getiren kara paranın kaynağı uyuşturucudur. Uyuşturucu ticareti dünya ekonomisinde 900 milyar dolarlık bir paya sahiptir. Uyuşturucu ticaretinden sonra suç ekonomilerinde ikinci en büyük pay 630 milyar dolarla taklitçilik, daha sonra sırasıyla 10 milyar dolarla sınır ötesi insan trafiği ve 4 milyar dolarla küçük silah kaçakçılığı gelmektedir.
Yasal olmayan eylemlerden elde edilen gelirlerin sahiplerini bu paraları aklamaya iten başlıca sebepler aşağıda özetlenebilir:
- Adli soruşturmalardan uzak durmak ve fazla gelir elde etmek,
- Yasal olmayan eylemlerden edinilen kazançların müsadere edilmesini önlemek,
- Vergi kaçakçılığını daha kolay yapmak,
- Yasal olmayan eylemlerden edinilen kazançların piyasa değerini korumak,
- Yetkililere gelirin yasal yollardan elde edildiğini öne sürmek veya yetkililerin dikkatini üzerine çekmemek,
- Geliri elde edildiği kaynak dışında kullanabilmek.